Dini Meselelerin Çözümünde Temel İlke ve Yöntemler

12. Sınıf  – 4. Ünite  (Güncel Dini Meseleler)

 

Yeni dini meseleler

Yaşadığımız çağda bilimsel ve teknolojik gelişmeler baş döndürücü bir hızla ilerlemektedir.

Bu gelişmelere paralel olarak sosyo-kültürel yapılarda, ekonomik ve ticarî ilişkilerde eşi benzeri görülmemiş köklü değişimler yaşanmaktadır.

Bu gelişmeler insanların değer ölçülerini, düşünce tarzlarını, yaşam biçimlerini, ihtiyaç ve önceliklerini de derinden etkilemekte ve sürekli olarak değişime zorlamaktadır.

Her alanda yaşanan bu hızlı gelişme ve değişim birçok dinî problemi de beraberinde getirmektedir. Günümüzde klasik fıkıh geleneği içinde halledilmiş birçok meselenin yeniden ele alınması zorunlu hale geldiği gibi dinî açıdan çözümlenmesi gereken pek çok yeni konular ve problemler de ortaya çıkmıştır.

Örneğin ulaşım araçlarındaki gelişme ve yerleşim merkezlerinin büyümesi, yolculuk mesafesi, namazların birleştirilmesi, uçakta ve otobüste namaz gibi meselelerin yeni şartlar ışığında yeniden ele alınmasını gerektirmiştir.

Mal kavramında, ekonomik yapıda ve temel ihtiyaçlarda meydana gelen değişmeler zekâta tâbi yeni malların ortaya çıkmasına ve zekât nisap ve oranlarının yeniden tartışılmasına neden olmuştur.  Benzer şekilde tıp ve gen teknolojisindeki gelişmeler organ ve doku nakli, beyin ölümü, ötenazi, tüp bebek, taşıyıcı annelik, kürtaj, estetik operasyon gibi pek çok konunun fıkhî açıdan çözüme kavuşturulmasını gerektirmiştir.

Din, Fıkıh ve meselelerin çözümü

İslâm dini, Allah’ın vahiy aracılığıyla insanlara hitabından ibarettir. İlahî vahiy Kur’an ve Sünnetin metinlerinden ibarettir. İnsanın bu hitaba muhatap olabilmesi için öncelikle Kur’ân ve Sünneti anlaması ve bu iki kaynaktan kendi davranışlarıyla ilgili hükümler üretmesi gerekir. Bu faaliyeti yürüten ilim dalı da fıkıh ilmidir. Fıkıh ilminin bir yönünde naslar ve deliller, bir yönünde akıl ve tecrübe, bir yönünde de bireysel ve toplumsal hayat vardır. Fıkıh ilmi bütün bu unsurlar arasında köprü vazifesi gören ve her devirde canlılığını ve dinamizmini koruyan önemli bir ilim dalıdır.

• Dini meselelerde çözümün kaynağı Kur’an ve sünnettir. Bunlarda bulunmayan meselelerde İslam âlimlerinin uyguladığı bazı yöntemler vardır. İcma ve kıyas gibi.

Günümüzde yeni meselelerin çözümünde farklı yöntemler de geliştirilebilir. Fakat bunlar; -İslam âlimlerinin üzerinde icma ettiği temel hükümlere ters düşmemelidir. -Zarurat-ı diniye adı verilen, dinimizin kesin hükümlerine aykırı olmamalıdır. -Çözümler insan fıtratına, temel ahlaki değerlere aykırı olmamalıdır. -İslam’da temel amaç olan mal, can, nesil, akıl ve din emniyetini koruma ilkesine uygun olmalıdır. -Yeni meselelerin çözümünde, ilgili uzmanlık alanlarıyla birlikte çalışılmalıdır, kolektif akla başvurulmalıdır. -Dinin ana gayesi göz önünde bulundurulmalıdır.

 

Gıda Maddeleri ve Bağımlılıkla İlgili Meseleler

Günümüzde gıda maddelerinin üretimi ve bağımlılık yapan maddeler yeni çözümler gerektirmiştir. Helallik endişesi sebebiyle “helal sertifikası” uygulaması gündeme gelmiştir. Yiyecek ve içeceklerde temel kural, “eşyada asıl olan ibahadır” ilkesince helal olmaktır. Hakkında yasaklayıcı bir hüküm bulunmayan gıda maddesi helal kabul edilir. Bu sebeple yasaklar sınırlı, helaller dairesi ise geniştir.

Alkollü içecekler ve bağımlılık yapan maddeler hakkında haramlık hükmü verilmiştir. Bütün sarhoş edici şeylerin haram olması, yeni her türlü alkollü içeceği de içine alır. Bağımlılık yapan maddelerin akıl ve ruh sağlığına zararları, toplumsal zararları göz önünde bulundurularak içki gibi haram kabul edilir.

Genetiği değiştirilmiş ürünlerin beden ve ruh sağlığına zararları tespit edilmiştir. İslam’ın temel ilkelerinden hareketle haramlığı hükmü verilmiştir(canı koruma).

Sağlık ve Tıpla ilgili Meseleler

Son yıllarda sağlık ve tıp alanında yeni pek çok gelişme yaşanmıştır. Kan bağışı, ötenazi ve organ nakli gibi konular din alanında yeni meselelerdir.

Otopsi: İslam âlimleri genelde tereddütle yaklaşsa da çağdaş İslam bilginleri belirli şartlarda cevaz vermiştir. Zaruret ilkesine dayandırılarak ele alınır.

Ötenazi: İyileşmesi imkânsız hastaların, kendi isteği üzerine yaşamına son verilmesidir. İslam’da başkasını öldürmek gibi, insanın kendi canına kıyması da yasaklanmıştır. “Kendinizi öldürmeyiniz” ayetine dayanarak ve bedenin emanet olmasından hareketle ötenaziye cevaz verilmemiştir. (Nisa suresi, 29) İslam hukukuna göre bir tür cinayet sayılmıştır.

Organ nakli: kaybedilen veya görevini yapamayan bir organ yerine, canlı ya da ölü bir vericiden aynı organı nakledilmesi işlemidir. Günümüzde fıkıhçıların çoğunluğu organ naklini meşru bir tedavi yöntemi olarak görmektedir. Kan bağışı da organ nakli gibi değerlendirilmiştir.

Haram maddelerle tedavi, zaruret prensibine uygun olarak sınırlı cevaz verildiği görülür. Hayat tehlikesi durumlarında uygun görülür.

İktisadi Hayatla İlgili Meseleler

• Mülkiyet hakkı İslam’da temel haklardan biridir. Mülkiyet; mal veya da menfaat üzerinde var olan, sahibine yararlanma yetkisi veren haktır. İslam helal kazancı teşvik eder. Mal kazanma meşru ve helal yollardan olmalıdır. Hırsızlık, rüşvet, kumar, gasp, şans oyunları ve faiz yasaklanmıştır. Çalışarak kazanma dışında, miras gibi mal edinme yolları da helaldir.
• İslam dini fakirliği ortadan kaldırmak üzere ilkeler getirmiştir. Çalışarak kazanmayı teşvik eder. Aynı zamanda güçsüzlere ve ihtiyaç sahiplerine yardım etmek esastır. Farz olan zekât bu amaca hizmet eden bir ibadettir.
• İslam işçi ve işveren haklarını düzenlemiştir. Çalışanın hakkının verilmesini, çalışma koşullarının sağlıklı olmasını, iş güvenliğine uyulmasını istemektedir.

Ünite Bilgilendirme

·       İslam fıkhında Temel ilkeler:

-Kolaylık

-Helallerde genişlik, haramlarda sınırlılık

-Hükümlerde tedricilik

-Toplum yararının gözetilmesi

-Adaletin gerçekleştirilmesi

·       İcma, aynı dönemde yaşayan müçtehitlerin bir hüküm hakkında görüş birliğinde olmasıdır.

·        Kıyas, Kur’an ve sünnette hakkında açık bir hüküm bulunmayan bir konuya, aralarında benzerlik bulunan başka bir konunun hükmünü vermektir.  İslam düşüncesinde ayrıca Sedd-i zerai, istihsan, mesalih-i mürsele gibi yöntemler geliştirilmiştir.

 

SAYFA TESTİ:

Günümüz fıkıh problemlerine getirilen çözümlerin, İslam ümmetinin başlangıçtan beri aynı şekilde uygulayageldiği temel esas ve hükümlere ters düşmemesi gerekir.

Parçada yeni dini meselelerin çözümünde hangi ilkeye işaret edilmiştir?

A)    Ahlaki ilkelere ve insan fıtratına aykırı olmaması

B)    Farklı uzmanlık alanlarıyla birlikte çalışılması

C)     Dinin ana gayesinin göz önünde bulundurulması

D)    Hakkında icma edilmiş hükümlere aykırı olmaması

E)     İslam’ın kesin emir ve yasaklarına uygun olması

 

 

 

ÇÖZÜM: Günümüz fıkıh problemlerine getirilen çözümlerin,” İslam ümmetinin başlangıçtan beri aynı şekilde uygulayageldiği temel esas ve hükümlere ters düşmemesi gerekir”, İlkesi İCMA’yı işaret etmektedir.  “Baştan beri aynı şekilde uygulanması”, hakkında icma olduğunu gösterir. Doğru cevap D şıkkıdır.

 

SAYFA TESTİ:

İslam âlimleri hüküm koyma konusunda “zaruretler yasakları mübah kılar”, şeklinde genel bir kural ortaya koymuşlardır

Buna göre aşağıdakilerden hangisinde “zaruret’in” doğru açıklaması verilmiştir?

A)        Dinin yasak kıldığı bir şeyi yapmaya mecbur eden durumdur.

B)         Kolaylaştırma ve kolaylığı esas almaktır.

C)         Hükümlerin evrenselliği demektir.

D)        Dinin kesin hükümleri demektir.

E)         Dini hükümlerin ilahi kaynaklı olması demektir.

 

 

 

ÇÖZÜM: Zaruret, dini yasakladığı herhangi bi şeyi gerekli ve zorunlu yapan durumdur. Bu tanım A seçeneğinde verilmiştir.

 

SAYFA TESTİ:

İslam dininde alkollü içeceklerin kullanılması yasaklanmıştır.

Bu yasak öncelikle aşağıdakilerden hangisini korumaya yöneliktir?

A)      Canın korunması

B)       Malın korunması

C)       Aklın korunması

D)      Neslin korunması

E)       Dinin korunması

 

 

 

ÇÖZÜM: Alkol, sarhoşluk verdiği için İnsanın akıl ve iradesini elinden alır. Sarhoş kişiler aklını ve iradesini sağlıklı kullanamaz. Bu sebeple birçok şiddet olayı ve tarfik kazası alkolden kaynaklanmaktadır. İslam’da içkinin yasaklanması “aklı korumaya” yöneliktir. Doğru cevap C şıkkıdır.