İslam Medeniyetinde Bilim ve Düşüncenin Gelişimi

İslam, hayatın medeni insanlarla başladığı tezini savunur.

İslam’a göre ilk insan aynı zamanda peygamberdir. İlim-vahiy birlikteliği ön plandadır. Bilgi peygamberlerle başlamıştır.

Hz. İbrahim’in akıl yöntemiyle putperestlerle mücadelesi, Hz. Yusuf’un idari ve ekonomik uygulamaları, Hz Musa’nın özgürlük ve hukuk mücadelesi bunlara örnektir. İslam medeniyetinde ilmin gelişmesinin temelinde Kur’an ve sünnetin teşvikleri vardır.

Hz. Muhammed’in vefatından sonra hadis toplama (tedvin) ve tasnif faaliyetleri; tefsir, fıkıh, kelam, akaid ve siyer gibi çalışmaların hızlanması ilmi faaliyetlerin önünü açmıştır.

Çok erken dönemlerde farklı coğrafyalarda astronomi, matematik, fizik, kimya, tıp, coğrafya ve felsefe gibi alanlarda öncü ve özgün çalışmalar yapılmıştır. İlmin sınıflandırılması erken dönemlere rastlar. İlk tasnif Cabir b. Hayyan’ın “Kitab’ül Hudud” adlı eserine dayandırılır. İlimler akli ve nakli ilimler olarak tasnif, alanlarla ilgili çalışmaları zenginleştirmiştir. En kapsamlı ilimler tasnifi Farabi tarafından yapılmıştır(İhsa’ül Ulum). Gazali de bu alanda dini bilginin önemine vurgu yapmıştır.

Fen bilimlerinde yeni açılım, Bağdat’ta Beyt’ül Hikme’nin kuruluşuyla başlar. Matematik, astronomi, geometri, botanik gibi fen bilimleri bu dönemde yeniden canlanmıştır. İslam dünyasında yapılan çalışmalar bu ilimlere yön vermiştir.

Ünite Bilgilendirme

·       Astronomide; Fergani, Sabit bin Kurra, Battani, Zerkali, Ömer Hayyam, Uluğ Bey, Nasrettin Tusi, İbn-i Şatır, Takiyüddin er-Râsid.

·       Matematikte; Harezmi, İbn-i Yunus, el-Kuhi, Samavel, el-Kaşi, Ali Kuşçu, Gelenbevi.

·       Fizikte; İbn-i Heysem, el-Hazini, el-Cezeri, Zekeriya el-Kazvini.

·       Kimyada; Cabir bin Hayyan. Tıpta; Ebu Bekir Zekeriya er-Razi, el-Kuf, el-Zehravi, İbn-i Nesif, İbn-i Baytar, İbn-i Sina.

·       Coğrafyada; Mesudi, İbn-i Batuta, Piri Reis, Evliya Çelebi, Muhammed el- İdrisi, Biruni.

·       Beşeri Bilimlerde; İbnü’n-Nedim, İbn-i Haldun, Katip Çelebi, Taşköprülüzade. Kelamda; Hasan-ı Basri, Ebu Hanife, Eş’ari, Maturidi, İbn-i Hazm, Gazzali, Fahrettin Razi, İbn-i Teymiye, Cürcani, Taftazani.

·       Felsefede; Kindi, Farabi, İbn-i Miskeveyh, İbn-i Sina, İbn-i Bacce, İbn-i Tufeyl, İbn-i Rüşd, Sühreverdi el-Maktul, Molla Sadra.

SAYFA TESTİ:

İslam medeniyetinde bilim ve düşünce oldukça erken bir dönemde atılım yapmıştır. Önce dini kaynaklar üzerinde başlayan araştırmalar tefsir, hadis, fıkıh ve akaid gibi yeni alanları doğurmuştur. Ardından beşeri ilimlerin geliştiğini görmekteyiz. Bu dönemde İslam bilginleri farklı ilim dallarının temellerini atmışlardır. Hicri 200’lü yıllarda ilimlerin tasnifi başlamıştır. Şüphesiz bu çalışmalar bilim tarihi önemli bir dönemeci oluşturur.

Buna göre İslam düşünce tarihinde aşağıdakilerden hangisi ilimlerin ilk tasnif çalışması kabul edilir?

A)      İhsa’ül ulum- Farabi

B)       Kitab’ul Hudud- Cabir b. Hayyan

C)       İhya’u ulum’id din- Gazali

D)      Meratib’ul Ulum- İbni Hazm

E)       Er-Risale- İmam Şafii