Değerler ve Değerlerin Kaynağı

Değer, bir toplum ya da gurupta kişilerin zaman içinde benimsedikleri ve olumlu buldukları düşünce, kurallar ve uygulamalar bütününe denir.

Değerler, ideal davranış biçimleri veya davranışlarımıza yön gösteren ölçülerdir. Diğer bir tanımla bir nesneye, varlığa veya faaliyete, bireysel ve toplumsal açıdan verilen önem ya da üstünlük demektir.

Kısaca neyin iyi, güzel, doğru ve kutsal; neyin, hangi ve nasıl davranışların da böyle olmadığına dair inanç ve kabullerimiz olarak tanımlamıştır. Değerler davranışlarımıza rehberlik eder, nasıl olmamız, nasıl davranmamız gerektiğini bize bildirir.

Sosyal hayatta beğenilen faydalı görülen bazı tutum ve davranış kalıpları zamanla kural haline gelir. Bu şekilde din, ahlak, hukuk, ekonomi ve diğer toplumsal kurumlarla ilgili değerler oluşur. Doğruluk, dürüstlük, adalet, iffet, hak ve özgürlüklere saygı gibi tutumlar birer değer halini alır ve ahlak ilkelerini oluşturur. Değerler, neyin önemli olduğunu içerir. Davranışlarımıza ve hayatımıza yön veren değerlerin, somut bir varlığı yoktur. Değerler ancak eylemle birlikte ortaya çıkar.

Değerler ve Eğitim

Değerler öğretilebilir ve öğrenilebilir olgulardır. İnsan değerleri bilmiş olarak doğmaz. Değerlerin değişik toplumlarda değişik şekiller alması ve farklı olarak değerlendirilmesi de onların sonradan öğrenilmiş olduğunu göstermektedir. Biz hangi durumda nasıl davranmamız gerektiğini, içinde yaşadığımız toplumun yetişkin bireylerinden veya yaşıtlarımızdan öğreniyoruz. Şu hâlde değerler her şeyden önce bir eğitim konusudur.

Değerlerin kaynağı

Değerleri kaynağı; Dinler, inançlar, ahlaki ilkeler, felsefi görüşler ve beğenilerdir. Değerlerin oluşumunda dinin, örf ve adetlerin önemli etkisi vardır.

Din; Ahlaki değerlerin oluşumunda en büyük etkiye sahiptir. Din, kültürün her yapısı üzerinde etkilidir. Toplumsal değerlerimizden doğruluk, adalet, iffet, cesaret, yardım ve ziyaretleşme gibi değerler dinimizin tavsiye ettiği ahlaki ilkelerdir.

Bu değerlere ait bazı ayetler şöyledir: “Allah, size, emanetleri mutlaka ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emrediyor. Doğrusu Allah, bununla size ne güzel öğüt veriyor! Şüphesiz ki Allah, hakkıyla işitendir, hakkıyla görendir.” (Nisa suresi, 58.) Peygamberimizin şu hadisi de benzer önemli değerler tavsiye etmektedir; “Müslümanın Müslüman üzerinde altı hakkı vardır. Karşılaşınca selam vermek, davetine katılmak, aksırınca ‘Allah rahmet etsin’ demek, hastalanınca ziyaret etmek, öldüğünde cenazesine katılmak, kendisi için istediğini kardeşi için de istemek.” (İbni Mace, Cenaiz, 43.)

Örf ve adetler

Değerlerin oluşumunda örf ve adetlerin de etkisi bulunmaktadır.

Örf; insanların kendiliğinden uyduğu kurallar bütünüdür. Dini bir terim olarak; İslam ilkelerine aykırı olmayan, zaman içinde toplumda benimsenen söz, davranış ve uygulamalardır.

Adet; toplumca benimsenmiş, geçmişten beri uygulanan kurallar ve davranış biçimleridir. Örf ve adetler bir değerin oluşmasına kaynaklık etmiştir, hediyeleşme, akraba ziyareti, sünnet ve nişan merasimleri gibi.

Ünite Bilgilendirme

•  “Eğer ana-babadan biri ya da her ikisi yanında yaşlılık çağına ererlerse, sakın onlara “Öf be, bıktım senden” deme, onları azarlama; onlara tatlı ve saygılı sözler söyle.” (İsra suresi, 23.)

• “Akrabalarına, yoksula ve yarı yolda kalan yolcuya hakkını ver. Fakat savurganca davranma.” (İsra suresi, 26.)

SAYFA TESTİ:

İnsanların tutum ve davranışlarına yön veren değerlerdir. Değerlerin oluşumunda birçok kaynak yer almaktadır. Her toplum benimsediği inanç sisteminden ve geleneklerinden; birey ve toplum için faydalı ilke ve davranışlar almak, bunları yaşatmak istemiştir.

Parçada değerlerin oluşumuna etki eden;

I.            Din,

II.          Çevre,

III.          Örf ve adetler,

IV.        Felsefi yaklaşımlar,

gibi faktörlerden hangileri vurgulanmıştır?

A)        Yalnız I

B)         Yalnız III

C)         I ve II

D)        I ve III

E)         III ve IV