Müslümanların Bilim Alanında Yaptığı Öncü ve Özgün Çalışmalar

12. Sınıf  – 1. Ünite  (İslam ve Bilim)

 

Astronomi

Harezmi (ö.850), İlk astronomi cetvelleri kullananlardan ve usturlabı geliştirenlerdir.

Battani, “Kitab’üz zic” adıyla astronomi cetvelleri kitabını yazmıştır. Güneş yılını 365 gün 5 saat 46 dakika olarak gerçeğe çok yakın bir değerde, ilk defa hesaplamıştır.

Şerafettin et-Tusi, çubuk usturlabı icat etmiştir. Takiyuddin, İstanbul rasathanesini kurmuş, “risale fi amel el-mizan et-tabi” eseri meşhurdur.

Matematik

İlk dönem matematikçiler batıda matematiğin gelişimine öncülük etmişlerdir. Harezmi, “El-Cebr vel Mukabele” kitabıyla cebiri ilk kez bugünkü anlamda kullanmıştır. İşlemleri kolaylaştıran “gubar” rakam metodunu geliştirmiştir. “Sıfır” rakamını ilk kez kullanarak matematik işlemlerini kolaylaştırmıştır.

Algoritma kelimesi onun isminden doğmuştur. İbni Yunus (ö. 1009), trigonometride hesapları kolaylaştıran sinüs teoremini keşfetmiştir. Ebul Vefa (ö. 998), yeni geometri cetvelleri hazırladı.

Yazdığı geometri kitabı uzun süre Avrupa’da okundu. Mağribi (ö. 1364), pi sayısı ve sinüs değerlerini yeniden hesapladı. Yakın dönemde Cahit Arf, matematikte dünya literatürüne “arf inveryantı” adıyla geçen çalışmaya imza atmıştır.

Fizik

Fizikte Müslüman bilginlerin en önemlisi, batıda “el-hazen” adıyla tanınan İbn’ül Heysem’dir(ö. 1051). Orijinal optik çalışmalarıyla fizik ilmine damga vurmuştur. İlk defa ışınların fiziğini ortaya koydu. “Kitab’ül Menazir” bu alanda çok önemli bir eserdir.

Kimya

Cabir b. Hayyan (ö. 815), mikrokosmos (küçük âlem) ve makromosmos (büyük âlem) kavramlarını ilk defa kullandı, ilk kimya laboratuvarını kurdu. Nitrik asidi ilk kez keşfetti. Kırımlı Aziz Bey (ö. 1878) kimyayı ilk kez tıp alanında kullanan isimdir.

Coğrafya

el-İdrisi (ö. 1166), “Kitab’ür Rücari” kitabında dünyayı yedi iklim bölgesine ayırmıştır. Dünyanın yuvarlaklığını ilk kez açıklayanlardandır. Hurdazbih (ö. 912) bilinen dünyayı ilk tarif eden coğrafyacıdır. Piri Reis (ö. 1470), dünyanın ilk büyük haritacılarındandır. “Kitab’ül Bahriye” eseri, haritacılığın kaynağı kabul edilir.

Tıp

İslam âlimlerinin en fazla katkı sağladığı ve öncülük ettiği alandır. Zekeriya er-Razi (ö. 925), anatomi, eczacılık, teşhis ve tedavi konularında bilim dünyasına yeni bilgiler kazandırmıştır. “el-Havi fi’t tıp” adlı eseri 17. asrın sonlarına kadar Avrupa’da temel ders kitabı olarak okutulmuştur.

Zehravi (ö. 1013), cerrahiyi bağımsız bir ihtisas haline getiren isimdir. “Kitap’üt-Tasrif” adlı eseri çok önemlidir. Batıda “Avisenna” adıyla anılan İbni Sina (ö. 1037), asırlarca Avrupa’yı etkilemiştir. “El-Kanun Fi’t-Tıp” kitabı uzun dönem ders kitabı niteliği taşımıştır.

Felsefe

el-Kindi (ö. 866) ilk Müslüman filozof kabul edilir. İlk felsefe çalışmalarını yürütmüştür. İbni Sina önceki birikimleri toplayıp sistemleştiren zirve bir isimdir. İbni Rüşt (ö. 1198) Avrupa’da kendi adıyla bir ekol oluşturmuştur. Farabi (ö. 950) felsefede Aristo’ya atfen ikinci muallim (muallim-i sani) kabul edilir.

Ünite Bilgilendirme

·       Hadis: Buhari, Müslim, Ebu Davud, Nesai, Tirmizi, İbni Mace, İmam Malik, Ahmed b. Hanbel Ve Darimi; Günümüze dek ulaşmış en önemli hadis kitaplarının müellifleridir.

·       Tarih: Taberi (Tarih’ül ümem vel Mülük) İbni Haldun (Mukaddime)

Katip Çelebi (Keşf’üz- Zünün)

Evliya Çelebi (Seyahatname)

·       Kelam: Maturidi ve Eşari en önemli iki isimdir. İslam inanç esaslarını delillendirerek ehli- sünnet anlayışına kaynaklık etmişlerdir.

·       Fıkıh: Ebu Hanife, İmam Şafii, İmam Malik ve Ahmed b. Hanbel en önemli isimlerdir.

·       Tefsir: Taberi, İbni Kesir, Suyuti, Zemahşeri, Fahreddin er-Razi ilk dönemlerin en önemli isimleridir.

 

SAYFA TESTİ:

–        Prof. Dr. Philip Hitti: ”Hiçbir batılı bilim adamı, İbni Haldun’dan önce böylesine her şeyi içine alan geniş kapsamlı tarih görüşü ortaya atmamıştır.”

–        Prof. Dr. W Barthold: “İbni Haldun, yalnız İslam tarihinin değil, tüm dünya fikir tarihinde Tarih felsefesinin en önemli simalarından biridir. Daha doğru bir ifadeyle Sosyolojinin ilk büyük kurucusudur.”

Yazarlar bu görüşleriyle İbni Haldun’un hangi eserine gönderme yapmaktadır?

A)      Tarih’ül Umem vel Mülük

B)       Mukaddime

C)       KitabÜl İber

D)      Kitab’ül Mantık

E)       Lubab’ul Muhassal

 

 

 

ÇÖZÜM: İbni Haldun’a karşı övgü, “Mukaddime” adlı kitabına bir atıftır. Anlatılan tarih görüşü ve sosyolojik yaklaşımlar bu eserinde geçmektedir. A seçeneği ise “Taberi’nin” ederidir. Doğru cevap B şıkkıdır.