Yahudilik

11. Sınıf  – 5. Ünite  (Yahudilik ve Hristiyanlık)

 

Tarihçe

Yahudi kavmini tanımlamak için İbrani ve İsrail isimleri de kullanılır. “Musevi” kavramı ise Türkiye’de kullanılır.

Yahudiler kendilerini etnik olarak Hz. İbrahim, Hz. İshak ve Hz. Yakub’a dayandırır. Din olarak ise Hz. Musa ile başlar.

Uzun süreçte günümüzdeki din anlayışı şekillenmiştir. Mısır’da köleleştirilmiş olan Yahudileri firavunun zulmünden Hz. Musa kurtarmıştır. Hz. Musa önderliğinde mucizevi olarak Kızıldeniz’den geçmeleri İsrail oğullarının dönüm noktasını oluşturur.

Kaynaklarına göre daha sonra Yeşu, hakimler dönemi, Hz. Süleyman ve Hz. Davud dönemi yaşanır. Babil sürgünü ve M.S. 70’deki yeni sürgünden itibaren 1948’de İsrail devleti kuruluncaya kadar sürgünde yaşamışlardır.

İnançlar

Yahudiliğin bağlayıcı bir amentüsü yoktur. Tevrat’taki “on emir” din bilginleri tarafından Yahudiliğin prensipleri sayılmıştır. On emir pratik hayata yönelik düzenlemelerden oluşur. Daha sonra oluşturulan inanç esasları; Tanrı, peygamberlik, kutsal kitap, ilahi yargı, ahiret ve mesih inançlarından oluşur.

Tanrının birliği inanç esaslarının temelini oluşturur. Yahudilikte tanrı, tüm evrenin yaratıcısı olmakla birlikte, İsrail oğullarının rehberi ve kurtarıcısıdır. Tanrı ve din sadece İsrail oğullarına ait kabul edilir.

Yahudilikte peygamberlik Hz. İbrahim’le başlar, Hz. Musa’yla devam eder, Malaki ile son bulur.

Yahudi kutsal kitap külliyatı yazılı ve şifahi olmak üzere ikiye ayrılır. Yazılı olana “Tanah” denir. Tevrat bunun ilk bölümü olan “tora” dır. Tora dışında Neviim ve Ketuvim vardır. Şifahi olana “Talmut” denir. Taverat beş bölümden oluşur: tekvin, çıkış, levililer, sayılar ve tesniye. Dili İbranicedir. Tanah, yani yazılı metne Hristiyanlar “eski ahid” demektedir.

Mesihçilik de inançlardan biridir. Ahir zamanda ortaya çıkıp, Yahudileri kurtaracağına inanılan “kurtarıcı”dır. Onlara göre beklenen Mesih Hz. Davud’un soyundan gelecektir.

Günümüz Yahudi akımları

1. Ortodoks Yahudilik: Yahudiliği geleneksel olarak yaşayan mezheptir. 2. Hasidiler: Ortodoks Yahudileri içinde radikal bir mezheptir. Dini uygulamaların katı bir şekilde uygulanmasını savunurlar. 3. Reformist Yahudilik: 19. Yüzyılda Almanya Yahudileri arasında ortaya çıkan, Tevrat’ı vahiy ürünün kabul etmeyen bir mezheptir. 4. Muhafazakâr Yahudilik: Tevrat’ı vahit ürünü kabul eden mezheptir. 5. Yeniden yapılandırmacılar: Seçilmişliği reddeden mezheptir.

Ritüeller

Ritüel, ayin demektir.  İbadet şekilleri anlamına gelir. Yahudilikte dini ritüeller günlük, haftalık ve yıllık olarak yapılır. Bireysel veya cemaat halinde yapılabilir. Cumartesi, hiçbir iş yapılmayan kutsal gündür. Yıllık ritüeller bayramlardır. Roş-Haşana (yılbaşı), Yom Kippur (kefaret günü) ve Simha Tora (Tevrat’ı hatim) bayramlarıdır. İbadet yerlerine “Sinagog” denir.

Kutsal mekânlar

Bet Hamikdaş: Hz. Süleyman’ın Kudüs’te yaptırdığı mabettir. Günümüzde sadece batı duvarı kalmıştır, “ağlama duvarı” olarak anılır.

Ünite Bilgilendirme

·            Siyonizm: 19. yüzyılda başlayan, Filistin’de Yahudi devleti kurmayı amaçlayan siyasi bir harekettir. Avrupa’daki Yahudi düşmanlığına karşı  tepki olarak doğmuştur.

·            Hz. Musa dönemindeki ‘dinsel seçilmişlik’ (kutsal kavim) anlayışı, İkinci Mabet Dönemi’nden itibaren yerini ‘etnik seçilmişlik’ (üstün ırk) düşüncesine bırakmıştır.

·            Seçilmişlik ve kutsal toprak: Hz. Musa dönemindeki dinsel seçilmişlik yerini etnik seçilmişlik anlayışına bırakmıştır. Onlar için Filistin bölgesi ve çevresi kutsaldır ve tanrının vadettiği topraklardır.

                      -Yahudilikte bazı dini sembollere büyük önem verilir.

Davud yıldızı: Yahudi kimliğinin sembolüdür.

Menora: yedi kollu şamdandır.

Tallit: sabah ritüelinde omuza asılan şaldır.

Mezuza: Kapı pervazlarına asılan Tevrat bölümlerinden yazılardır.

Kippa: Ritüellerde başa örtülen bir çeşit başlıktır.

 

SAYFA TESTİ:

Yahudilikte Kral Süleyman’ın M.Ö. 967-960 yıllarında Kudüs’te yaptırdığına inanılan mabettir. Süleyman mabedi olarak da bilinir. Bu mabet Babilliler tarafından tahrip edilmiştir. Yeniden inşasının ardından Romalılar tarafından tekrar yıkılmıştır. Günümüzde mabetten geriye sadece batı duvarı kalmıştır.

Parçada Yahudiliğin kutsal mekânlarının hangisi hakkında bilgi verilmiştir?

A)      Beytullahim

B)       Bet Hamikdaş

C)       El-Mağtas

D)      Kubbet’üs Sahra

E)       Mescid-i Aksa

 

 

 

ÇÖZÜM: Parçada anlatılan mabet, Kudüs’te yer alan “Bet Hamikdaş” adlı ağlama duvarıdır. Doğru cevap B şıkkıdır.